De waterburcht van Horst werd ingeplant in een bebost en moerassig gebied, ten oosten van de dorpskern van Sint-Pieters-Rode (in de huidige Horststraat).

De oudste fundamenten van de burcht gaan terug tot de 13de eeuw; deze vroege versterking werd in 1489 door brand vernield. Alleen de zware donjon of vestingtoren (die uit de 14de eeuw dateert) bleef toen gespaard en behouden tot op vandaag.

De vlakteburcht van Horst heeft een onregelmatige, polygonale aanleg. Het twaalfhoekig gebouw omvat een ruime binnenkoer van onregelmatige vorm. De burcht is een vrij complex geheel, waarvan het grootste gedeelte van de bouwwerken uit de 16de en 17de eeuw stamt. Horst bleef — tot op vandaag — omzeggens bewaard in zijn 17de-eeuwse toestand en dit is te wijten aan het feit dat de opeenvolgende eigenaars, telgen uit vooraanstaande families, hun residentie elders hadden. Het kasteel van Horst lieten zij bewonen door vertrouwenspersonen.

De burcht werd door haar opeenvolgende eigenaars goed onderhouden maar, gezien zij er zelf tóch niet woonden, werden er (gelukkig) geen veranderingen aangebracht “naar de mode van de tijd”.

De 20 meter hoge donjon van Horst — met vier bouwlagen — meet 6,50 m in het vierkant. In de dikke muren werd een — ca. 60 cm brede — trap uitgespaard. Met het oog op de verdediging werd die trap, per bouwlaag, in een andere muur voorzien. Dat betekent dat men op ieder verdiep de kamer moet dwarsen om de trap naar de volgende verdieping te bereiken. De zolderingen van de woonvertrekken bezitten nog knap stucwerk (met voorstellingen uit de Griekse mytologie), uit 1655, van de hand van Jan-Christiaan Hansche. Stuc-reliëfs van deze kunstenaar komen nog voor in o.a. de abdij van ‘t Park te Heverlee; het kasteel Beaulieu te Machelen; het kasteel van Modave; de kapel van het kasteel Schoonhove te Aarschot; enz.

De meeste vertrekken bezitten nog prachtige stenen schoorsteenmantels, maar zijn verder niet bemeubeld.

Bij de kasteeldreef, oostelijk van het kasteel, ligt het wagenhuis, met stallingen, onder een leien zadeldak, thans ingericht als cafetaria. Ook op de binnenkoer van het kasteel kan men iets gebruiken. Verder is er nog de kasteelvijver, waarin kan gevist en geroeid worden. Bovendien is de prachtige en rustige omgeving uitermate geschikt voor een wandeling.

Het kasteel van Horst in Sint-Pieters-Rode aan de Horststraat is opengesteld voor bezoekers.

Lees verder in “Van Kasteel naar Kasteel deel 3″ door Paul Arren.